I. Blockchain là gì?
Blockchain là một sổ cái kỹ thuật số được phân chia hay dễ hiểu hơn
là cơ sở dữ liệu trong một mạng. Sổ cái được chia sẻ cho những người
tham gia vào mạng lưới. Điều này cho thấy rằng trong toàn bộ hệ thống
không phải chỉ có một vị trí duy nhất, một tài liệu có thể làm căn cứ
đáng tin (authority) duy nhất, vì những lần sao chép cùng một phiên bản
sổ cái được đặt ở nhiều nơi.
Tất cả các bản sao này được cập nhật
khi dữ liệu hoặc giao dịch mới được ghi vào blockchain thông qua sự
đồng thuận của tất cả mọi người tham gia. Người đào có trách nhiệm phê
duyệt các giao dịch và giám sát mạng bằng cách giải quyết các công thức
tinh vi với sự trợ giúp của máy tính. Nó là một hệ thống ngang hàng P2P,
loại bỏ tất cả mọi khâu trung gian, làm tăng cường an ninh, minh bạch
và sự ổn định cũng như giảm thiểu chi phí và lỗi do con người gây ra.
Bằng
cách cho phép phân phối các thông tin kỹ thuật số nhưng không được sao
chép, công nghệ blockchain đã tạo ra xương sống cho một loại hình
Internet mới.
Trong cuốn sách Blockchain Revolution (2016), Don
& Alex Tapscott đã nhận định rằng: "Blockchain là một sổ cái kỹ
thuật số không thể bị phá hỏng của các giao dịch kinh tế, có thể được
lập trình để ghi lại không chỉ những giao dịch tài chính mà có thể ghi
lại tất cả mọi thứ có giá trị".
(Nguyên lý hoạt động của Blockchain)
Ưu nhược điểm của Blockchain?
1. Ưu điểm của Blockchain là đảm bảo tính bảo mật cao, loại bỏ tình trạng đánh cắp hoặc sửa đổi thông tin.
Nhờ nền tảng phi tập trung, các thông tin trong Blockchain không bị kiểm soát bởi một bên duy nhất. Nó còn được biết đến là "cơ chế đồng thuận phân tán đồng đẳng".
2. Nhược điểm
- Dễ bị hacker nhòm ngó: dù được bảo vệ bởi thuật toán đồng thuận Proof of Work nhưng các ứng dụng phát triển trên nền tảng Blockchain vẫn là mục tiêu của hơn 50% các cuộc tấn công mạng.
- Việc sửa đổi dữ liệu cực kì khó khăn: một khi dữ liệu được đưa vào Blockchain thì rất khó để thay đổi. Tính ổn định vừa là lợi thế nhưng cũng đồng thời là nhược điểm của Blockchain.
- Sự bất tiện của private key (khóa riêng): mỗi tài khoản Blockchain sẽ được cấp khóa chung (có thể chia sẻ) và khóa riêng (cần giữ bí mật). Người dùng sử dụng khóa riêng để truy cập vào quỹ tiền của mình. Nếu mất khóa riêng, tiền của họ sẽ bị mất mà họ không thể làm gì được.
II. Những ứng dụng thực tiễn đáng kinh ngạc của Blockchain trong thực tế
Hợp đồng thông minh
Các sổ cái được phân chia cho phép mã hóa các hợp đồng đơn giản, sẽ được thực thi khi những điều kiện nhất định được thỏa mãn. Ethereum
là một dự án blockchain mã nguồn mở, được xây dựng đặc biệt để đáp ứng
yêu cầu này. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu phát triển, Ethereum có tiềm
năng để tận dụng lợi thế của blockchain trên một quy mô lớn hơn như thế
rất nhiều.
Ở cấp độ phát triển hiện tại của công nghệ, hợp đồng
thông minh có thể được lập trình để thực hiện những chức năng đơn giản.
Ví dụ, một giao dịch phát sinh có thể được thanh toán khi công cụ tài
chính đáp ứng một số tiêu chuẩn, với việc sử dụng công nghệ blockchain
và Bitcoin cho phép thanh toán tự động, không cần sự tham gia của con
người hay bên trung gian làm chứng.
Kinh tế chia sẻ
Với
những công ty như Uber, AirBnB, nền kinh tế chia sẻ đã chứng minh được
những thành công ban đầu. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, người dùng
muốn thuê dịch vụ chia sẻ xe phải dựa vào một trung gian là Uber. Bằng
cách cho phép thanh toán ngang hàng, blockchain mở ra một cánh cửa mới
để tạo sự tương tác trực tiếp giữa các bên, kết quả sẽ dẫn tới kinh tế
chia sẻ được thực sự phân quyền.
Ví dụ, OpenBazaar sử dụng
blockchain để tạo eBay ngang hàng. Tải ứng dụng về máy tính, bạn có thể
giao dịch với nhà cung cấp OpenBazaar mà không phải trả lệ phí giao
dịch. Phong cách "không có quy tắc" của giao thức nghĩa là danh tiếng cá
nhân trong tương tác kinh doanh còn quan trọng hơn cả bản thân tương
tác đó trên eBay.
Mở rộng thị trường gọi vốn
Các
sáng kiến thu hút vốn đầu tư như Kickstarter và Gofundme đang "dọn
đường" cho nền kinh tế ngang hàng mới nổi này. Những trang web kể trên
đã cho thấy mọi người muốn có tiếng nói trực tiếp trong việc phát triển
sản phẩm. Blockchain đưa công việc này lên một cấp độ mới nhờ có khả
năng tạo ra nguồn vốn mạo hiểm nhiều hơn cho các startup.
Năm
2016, đã có một minh chứng cho điều này. DAO (Decentralized Autonomous
Organization), dựa trên Ethereum, đã gây vốn được 200 triệu USD chỉ
trong vòng 2 tháng. Những người tham gia mua DAO được vote trên một hợp
đồng thông minh về đầu tư mạo hiểm (quyền vote dựa trên số DAO họ đang
nắm giữ). Số tiền mà dự án thu được đã chứng minh, dự án được đưa ra
không cần thẩm định rủi ro. Như vậy, có thể thấy rằng, blockchain có
tiềm năng để mở ra một mô hình mới cho hợp tác kinh tế.
Quản trị
Bằng
cách tạo ra những kết quả minh bạch và có thể truy cập công khai, công
nghệ cơ sở dữ liệu phân tán có thể mang lại sự minh bạch đầy đủ cho cuộc
bầu cử hay bất cứ hình thức thăm dò nào khác. Những hợp đồng thông minh
dựa trên Ethereum sẽ giúp tự động hóa toàn bộ quá trình.
Ứng
dụng như Boardroom, cho phép tổ chức ra quyết định trên blockchain, nhờ
đó giúp quá trình quản trị công ty trở nên minh bạch, kiểm chứng được
tài sản số, sự công bằng hay những thông tin nội bộ.
Kiểm tra chuỗi cung ứng
Người
tiêu dùng ngày càng muốn biết rằng có bao nhiêu phần trăm sự thật trong
những tuyên bố về tiêu chuẩn sản phẩm của các công ty. Blockchain cung
cấp cách thức xác nhận dễ dàng rằng những sản phẩm chúng ta mua là chính
hãng. Tính minh bạch đi kèm với dấu thời gian dựa trên blockchain của
ngày tháng, vị trí - ví dụ, trên viên kim cương, sẽ tương ứng với số sản
phẩm.
Ở Anh có thể kiểm tra nguồn gốc xuất xứ của những mặt hàng
tiêu dùng thông qua chuỗi cung ứng. Sử dụng blockchain Ethereum, dự án
thí điểm kiểm tra chất lượng đảm bảo rằng cá được bán trong các nhà hàng
Sushi của Nhật đã được các nhà cung cấp cá ở Indonesia khai thác đúng
cách.
Lưu trữ file
Việc lưu trữ
phân quyền trên Internet mang lại những lợi ích rõ rệt. Phân phối dữ
liệu trong toàn mạng giúp bảo về các file không bị tấn công hoặc bị mất.
Inter
Planetary File System (IPFS) giúp dễ dàng khái niệm hóa cách thức một
trang web phân tán có thể hoạt động. Tương tự như cách bittorrent di
chuyển dữ liệu trên Internet, IPFS sẽ loại bỏ nhu cầu về các mối quan hệ
giữa máy chủ, máy khách. Một mạng Internet được tạo thành từ những
trang web phân tán hoàn toàn có khả năng tăng tốc độ truyền file và thời
gian stream. Sự cải tiến này không chỉ thuận tiện mà còn là một nâng
cấp cần thiết cho những hệ thống phân phối nội dung trên web hiện đang
quá tải.
Dự đoán thị trường
Sự
chính xác của một sự kiện sẽ cao hơn khi có càng nhiều dự đoán về xác
suất của sự kiện đó, điều này đã được chứng minh. Những sai lệch chưa
được khảo sát có thể dẫn đến những phán đoán sai lầm. Việc lấy ý kiến
trung bình từ những dự đoán sẽ giúp triệt tiêu bớt những sai lệch đó. Đã
có những ứng dụng đầu tiên áp dụng blockchain trong việc dự đoán thị
trường. Ví dụ như Augur, ứng dụng dự đoán thị trường còn đang trong giai
đoạn phát triển. Nó đưa ra lời đề nghị chia sẻ về kết quả của các sự
kiện trong thế giới thực. Người tham gia có thể kiếm tiền bằng cách mua
vào những dự đoán chính xác. Càng nhiều cổ phiếu được mua vào theo dự
đoán đúng, số tiền nhận được càng cao. Với một khoản đầu tư nhỏ (ít hơn
1$), bất kỳ ai cũng có thể đặt câu hỏi, tạo một thị trường dựa trên kết
quả dự đoán và thu được một nửa tổng số phí giao dịch mà thị trường tạo
ra.
Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ
Như
bạn đã biết, thông tin kỹ thuật số có thể bị sao chép vô hạn và phân
phối rộng rãi nhờ Internet. Điều này đã giúp người dùng web trên toàn
cầu có một mỏ vàng nội dung miễn phí. Tuy nhiên, chủ sở hữu bản quyền
thì không may mắn như vậy, họ mất quyền kiểm soát sở hữu trí tuệ và số
tiền lẽ ra phải thuộc về họ từ quyền đó. Hợp đồng thông minh có thể bảo
vệ bản quyền và tự động hóa việc bán các tác phẩm trực tuyến, loại bỏ
nguy cơ sao chép, phân phối lại.
Mycelia sử dụng blockchain để
tạo một hệ thống phân phối nhạc ngang hàng. Được sáng lập bởi ca sĩ kiêm
nhạc sĩ người Anh, Imogen Heap, Mycelia cho phép nhạc sĩ bán bài hát
trực tiếp cho khán giả cũng như những mẫu giấy phép cho người sản xuất
và chia lợi nhuận cho nhạc sĩ, ca sĩ, tất cả những chức năng này được
thực hiện tự động hóa bằng những hợp đồng thông minh.
Internet of Things (IoT)
Hiểu nôm na, IoT là việc quản lý mạng lưới kiểm soát của một số loại
thiết bị điện tử, ví dụ như nhiệt độ không khí trong nhà kho. Hợp đồng
thông minh có thể tự động hóa việc quản lý hệ thống này từ xa. Một sự
kết hợp của phần mềm, cảm biến và mạng sẽ tạo điều kiện trao đổi dữ liệu
giữa các đối tượng và cơ chế vận hành. Kết quả làm tăng hiệu quả làm
việc của hệ thống và cắt giảm chi phí theo dõi.
Các nhà sản xuất
lớn nhất trong lĩnh vực sản xuất, công nghệ và viễn thông đều đang tranh
giành ngôi vị thống trị của IoT. Hãy nghĩ đến Samsung, IBM, AT&T.
Việc mở rộng cơ sở hạ tầng hiện có được kiểm soát bởi con người bằng ứng
dụng IoT sẽ thực hiện nhiệm vụ từ dự đoán các bộ phận cơ khí đến thống
kê dữ liệu và quản lý hệ thống tự động trên quy mô lớn.
Quản lý danh tính
Nhu
cầu xác thực danh tính trên web ngày càng trở nên bức thiết, nhất là
đối với những giao dịch tài chính trực tuyến. Những giải pháp hiện có để
phục vụ nhu cầu này chưa thực sự hoàn hảo. Với blockchain, chúng ta sẽ
có những phương pháp nâng cao để chứng minh mình là ai, cùng với khả
năng số hóa tài liệu cá nhân. Như trên đã nói, trong nền kinh tế chia sẻ
hay các giao dịch kinh doanh, một danh tính tốt là vô cùng quan trọng.
Phát
triển các tiêu chuẩn nhận diện kỹ thuật số là một quá trình rất phức
tạp. Bên cạnh các thách thức về kỹ thuật, một giải pháp nhận diện trực
tuyến phổ quát đòi hỏi sự hợp tác giữa các cá nhân và chính phủ. Thêm
vào đó là cần phải điều hướng hệ thống pháp luật ở các quốc gia khác
nhau và vấn đề trở nên khó khăn theo cấp số nhân. Thương mại điện tử
trên Internet hiện tại dựa trên chứng nhận SSL (khóa màu xanh lá cây nhỏ
trên trình duyệt) cho những giao dịch bảo mật trên web. Nếu blockchain
được áp dụng thì mọi việc sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.
AML và KYC
Blockchain
có tiềm năng mạnh mẽ trong vấn đề Anti-money laundering (AML) - chống
rửa tiền và know your customer (KYC) - biết khách hàng của bạn. Hiện
tại, các tổ chức tài chính phải thực hiện quy trình nhiều bước, đòi hỏi
nhiều lao động để tìm kiếm khách hàng mới. Chi phí cho KYC có thể giảm
xuống thông qua việc xác minh khách hàng đồng thời nâng cao hiệu quả
giám sát và phân tích.
Polycoin, một startup có AML và KYC, liên
quan đến việc phân tích các giao dịch. Những giao dịch được xác định là
đáng ngờ được chuyển tiếp tới các bộ phận liên quan. Tradle, một startup
khác đang phát triển ứng dụng có tên Trust in Motion (TiM). Được mô tả
như "Instagram cho KYC", TiM cho phép khách hàng chụp ảnh nhanh các tài
liệu chính (hộ chiếu, hóa đơn điện nước, v.v...). Sau khi được ngân hàng
xác minh, dữ liệu này sẽ được lưu trữ như mật mã trên blockchain.
Giao dịch chứng khoán
Khả
năng của blockchain trong thị trường chứng khoán đang được kiểm tra
mạnh mẽ. Khi thực hiện ngang hàng, xác nhận giao dịch trở nên gần như
tức thời. Nhờ vậy, những khâu trung gian như kiểm toán viên, người lưu
ký,... có thể được loại bỏ.
Hệ thống lưới vi mô lân cận (Neighbourhood Microgrid)
Công
nghệ blockchain cho phép mua và bán năng lượng tái tạo, được tạo ra bởi
các lưới vi mô lân cận. Khi các tấm pin mặt trời làm cho năng lượng dư
thừa, những hợp đồng thông minh dựa trên Ethereum sẽ tự động phân phối
lại nó.